«پدر رنگین کمان»؛ روایتی داستانی خیال انگیز با هدف روان‌شناسی
تاریخ انتشار: ۷ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۸۴۹۳۷
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «پدر رنگین کمان» نوشته شهریار نظری به تازگی با تصویرگری مژگان شفیعی توسط انتشارات فرهامه منتشر و روانه بازار نشر شده است.
کتاب پدر رنگین کمان را می‌توان در شمار کتاب‌هایی دانست که چند هدف مهم را در لابه‌لای داستان کودکانه و خیال انگیز خود دنبال می‌کند. اهداف روان شناختی و فلسفی مهمترین پیام مستتر در کتاب است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این کتاب به کودک و خواننده بزرگسال یاد می‌دهد که بهترین روش مواجهه با خواسته‌ها و نیازها و پرسش‌های کودک، کاربرد استدلال منطقی به «روش دیالکتیک» است. شاید در نگاه اول برای والدین و هرکسی که با کودک سر و کار دارد سخت و حشت آفرین باشد و گمان کنند آموزش استدلالات منطقی صقیل را نمی‌توان از سنین کم به کودک آموخت.
اما در این کتاب نویسنده به درون کودک راه می‌یابد و در کسوتی دوستانه، همراه و هم آرزو نه بزرگسالی دستور دهنده با کودک به جهان فانتزی او پای می نهد و به کودک کمک می‌کند، از لا به لای خیال و محال حقیقت را بیرون بکشد.
پدر، به شیوه سقراطی، ابتدا با خواسته ناممکن کودک «گرفتن رنگین کمان برای خودش و پنهان کردن آن در اتاقش» موافقت می‌کند و با رد و بدل شدن پرسش و پاسخ‌های متوالی کودک را تا رسیدن به نقطه اوج خواسته‌اش همراهی می‌کند. سپس آرام آرام با طرح پرسش‌هایی هدفمند او را از اوج فرا می‌خواند. به طوری که کم کم دشواری‌های خواسته کودک از لا به لای گفتگوها آشکار می‌شود و کودک خطا یا ناممکن بودن آن را شخصاُ کشف می‌کند.
پدر در چارچوب تجربه و تفکر کودک و هم راستا با او، کمک می‌کند تا کودک مسئله را منطقی خودش حل کند. به راستی راه خردورزی از جاده پرسش گری و مرور خواسته‌ها و اجزای فکر می‌گذرد.
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:
«اگه یه بچه‌ای بیاد بخواد با رنگین کمونت بازی کنه، من چکار کنم؟ تو دلت می خواد من با اون بچه‌ها دعوا کنم؟
آریو: نه بابا من دعوا دوست ندارم، دعواش نکن، بذار یه ذره باهاش بازی کنه بعد بره خونشون.
پدر: خب اگه بخواد رنگین‌کمونت رو ببره، بغل کنه با خودش ببره چی؟
آریو: خب ازش بگیر، بگو مال پسر خودمه!
پدر: اگه گرفتم و اون گریه کرد چی؟
آریو: به مامانش بگو یه رنگین‌کمون براش بخره.
پدر: آخه نگاه کن تو آسمون فقط همین یه رنگین‌کمونه. اگه مال تو تنها باشه بچه‌های دیگه هم دلشون می‌خواد اما چون اون تو اتاق توئه هیچکی دیگه نمی‌تونه باهاش بازی کنه،
هیچ پدر و مادر دیگه‌ای هم نمی‌تونه مثل اونو برای بچه‌ش بخره، اون‌وقت تو فقط خوشحالی اما بچه‌های دیگه ناراحت می‌شن.
تو دوست داری همه‌ی دوستات ناراحت باشن؟ گریه کنن؟ همه‌ش به بابا-ماماناشون غر بزنن؟ بگن مام رنگین‌کمون می‌خوایم اما بابا-ماماناشون خجالت بکشن بگن ما نمی‌تونیم بهتون رنگین‌کمون بدیم یا بچه‌هاشون رو دعوا کنن بگن از رنگین‌کمون خبری نیست، «یه بار دیگه بگین رنگین‌کمون نمی‌ذارم امشب تلویزیون تماشا کنین»، به نظرت خوبه؟
آریو: نه خوب نیست، من دوست ندارم بابا مامانا بچه‌هاشون رو دعوا کنن یا دوستام ناراحت باشن.
پدر: خب باباجونم، پسرم تو خودت بگو چکار کنیم؟»
می‌دانیم که رسیدن به ثمره آموزش که همان فهم و حل مسئله است باید با ممارست فکری و به تدریج و از خردسالی و با محوریت مباحث خرد تا کلان صورت بگیرد و آنقدر تکرار شود که به کارگیری استدلال در مواجهه با چالش‌ها عادت ذهنی فرد گردد. اگر موفق شویم که پیش از «شکل گیری تفکر بدون آگاهی»، به کودکان بیاموزیم خواسته‌ها و افکارشان را پالایش کنند و ضمن این کار خطاها را کشف کنند بذر خردورزی فعالانه را در کودکان کاشته‌ایم.
بعد از این، دیگر چیز زیادی برای آموزش به کودک وجود ندارد. منظور از «تفکر بدون آگاهی» همان فکر کردن بدون آشنایی با قوانین و طبیعت تفکر است. چیزی که ادگار مورن در کتاب روشِ شناختِ شناخت به آن شاره می‌کند و می‌گوید: «می توان خورد بدون اینکه به قوانین هضم آشنا باشیم و می‌توان نفس کشید بدون آشنایی با قوانین تنفس و می‌توان اندیشید بدون آشنایی با طبیعت و اصول تفکر.»
ایجاد تفکر نقاد آگاهانه چالش و هدف بزرگی است که نهادهای آموزشی را درگیر خود کرده است. شاید راه آسان‌تر رسیدن به تفکر خلاقِ نقاد، آموزش کشف خطاهای شناختی و استخراج آنها از افکار باشد. کار سختی پیش روست. زیرا بر اساس گفته دکارت «خطا به صورت خطا خود را نشان نمی-دهد». به عنوان یک نویسنده انسان شناس نویسنده و خالق کتاب‌های کودک و به عنوان یک مادر ایمان دارم که کشف خطاهای شناختی و ایجاد تفکر انتقادی و آگاهانه فقط با خواندن و مطالعه کتاب پدید می‌آید.
کتاب تجربه زیستن به شیوه‌های متنوع را برای کودک ترسیم می‌کند و او را در میدان تمرین و تجربه قرار می‌دهد. مطالعه مداوم به همراه بازی و دست ورزی های پیوسته موجب تکثیر و توسعه قدرت مغزی-شناختی می-شود. کتاب‌هایی که نویسندگان آن جذابیت و زیبایی را با اهداف مهم‌تر همچون «اندیشه ورزی» درآمیخته‌اند مدافعان این ادعا هستند. کتاب پدر رنگین کمان بر همین اساس خلق و تصویر شده است و توانایی ایجاد تغییر در مجموعه شناخت کودک را دارد.
این کتاب با شمارگان هزار نسخه و قیمت ۲۵۰ هزار تومان عرضه شده است.
کد خبر 5924524منبع: مهر
کلیدواژه: معرفی کتاب ادبیات کودک و نوجوان کتاب و کتابخوانی کتاب و کتابخوانی فلسطین طوفان الاقصی معرفی کتاب بنیاد ملی بازی های رایانه ای نهاد کتابخانه های عمومی کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نقد کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ترجمه ایران شعرخوانی اسرائیل رنگین کمون بچه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۸۴۹۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
داستانک‌هایی برای فلسفه‌ورزی کودکانه
ایسنا/اصفهان «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» با هدف تقویت تفکر و فلسفه‌ورزی در کودکان روانه بازار نشر شد.
اگر از یُعد مخاطب‌شناسی به دنیای کتاب ایران نگاه کنیم، با نظرگاهی فراگیر اما غلط روبه‌رو می‌شویم که برای اصلاح آن باید کوشید. تصوری اشتباه در بین اکثریت جامعۀ کتاب‌خوان ما وجود دارد مبنی بر اینکه کتاب خوب و باکیفیت را فقط در بین ناشران تهرانی می‌توان یافت. این در حالی است که در شهرهای دیگر کشورمان نیز کتاب‌هایی شایان توجه منتشر می‌شود، همان‌طور که ممکن است در میان انتشاراتی‌های تهران نیز با کتاب‌هایی بی‌قدر و ناقابل مواجه شویم.
«مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» یکی از آن آثار غیرتهرانی است که در عرصۀ غامض و هزارتوی کتاب کودک نگاشته شده است. این مجموعه یکی از تازه‌های نشر «یار مانا» از انتشاراتی‌های اصفهان محسوب می‌شود و پدیدآورندگان آن هم خاستگاهشان به همین دیار بازمی‌گردد.
رضاعلی نوروزی، عضو هیئت‌علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، نویسندۀ اول و فاطمه داوری نویسندۀ دوم این اثر به شمار می‌آید. این مجموعه در اواخر سال ۱۴۰۲ شمسی با تصویرگری فائزه تقی‌یار به جامعۀ کودکان ایرانی و البته پدر و مادرها، مربیان و مراقبان آنان تقدیم شده است.
این کتاب با توجه به اهمیت آموزشی‌اش در «کتابنامۀ رشد» به ثبت رسیده و رویداد ملی یارستان کودکستان نیز خواندنش را پیشنهاد داده است. این رویداد همواره سعی دارد تا کتاب‌های فاخر کودکانه را به جامعه معرفی کند.
جذابیت بصری و اهمیت چندجلدی‌بودن
اگر جلد هر کتابی نخستین دعوتگر خواننده به دنیای آن کتاب باشد، باید گفت «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» با آن رنگین‌کمان شاد و سرزندۀ ۱۵رنگی‌اش موفق بوده است. بدون تردید، به تراکم محتوای نوشتاری بر روی جلد می‌توان انتقاد کرد. بااین‌همه، جذابیت بصری کتاب چه بر روی جلد و چه در صفحات مختلفش انکارشدنی نیست و به نظر می‌رسد، قدرت فراوانی در جلب رضایت مخاطبان اصلی‌اش، یعنی کودکان پیش از دبستان، داشته باشد.
جذابیت بصری کتاب‌های کودک صرفاً در جذب و کشش خواننده به مطالعۀ آن یا شنیدنش تأثیر ندارد. جاذبۀ تصویرگری هر کتابی می‌تواند کامل‌کنندۀ متن نوشتاری و در تقویت و تربیت بصری کودک نیز اثرگذار باشد. تربیت بصری کودک مانند هر مسئلۀ دیگری چون خوب‌شنیدن یا مهارت‌های دست‌ورزی دارای اهمیت است و نباید دست‌کم گرفت.
«مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» در کنار این ویژگی‌های ظاهری، به‌خاطر مجموعه‌بودن یا چندجلدی‌بودنش نیز درخور اعتناست. امروزه، اهمیت خرید کتاب‌های دنباله‌دار و تأثیر آنها بر کتاب‌خوان‌شدن کودکان و تبدیل‌شدن فرهنگ کتابخوانی به برنامۀ ثابت روزمره‌شان بر کسی پوشیده نیست.
اگر کتاب و شخصیت‌های یک مجموعه برای کودکی جاذبه نداشته باشد، بحثش جداست، اما اگر جلد نخست یک کتابِ مجموعه‌ای تأثیر کافی و لازم را بر کودک بگذارد، دیگر پدر و مادر مجبور نیستند که مدام برای تهیۀ کتاب و خواندن یک اثر از سوی بچه‌شان به تقلا بیفتند، بلکه خود کتاب مشوق کودک است تا از جلدی به جلد دیگر سفر کند و غرق در جهان داستانی شخصیت یا شخصیت‌هایی شود که به‌راستی برایش جاذبه دارند. در اینجا می‌توان «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» را در مقام نمونه‌ای موفق از کتاب‌های دنباله‌دار و گیرا معرفی کرد.
لذت غرقه در کشمکش‌های خرگوش کوچولو
اما محتوای این کتاب و به بیانی هر ۱۵ جلدش را می‌توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد. بخش نخست آن داستانکی شیرین و لذت‌بخش در ۹ یا نهایتاً ۱۲صفحه است. هر دفعه شخصیت اصلی کتاب، یعنی خرگوشِ کوچولو، بازیگوش، شوقمند، کم‌تجربه و با اشتباهات کوچک و بزرگ در یک موقعیت زنده و واقعی قرار می‌گیرد. در چنین موقعیتی کودک پیش از دبستان، یعنی مخاطب اصلی کتاب، می‌تواند همدلانه به آن بنگرد و با اتفاقاتش و شخصیت اصلی‌اش هم‌ذات‌پنداری کند. گفتنی است که نثر این داستان‌ها بر اساس قواعد شکسته‌نویسی فارسی تنظیم شده است.
به‌هرروی، کودک در دریای این مجموعه نه‌تنها می‌تواند خویشتن را در جایگاه خرگوش کوچولو تصور کند و بر آموخته‌هایش برای رویارویی با مسائل زنده و جاری زندگی بیفزاد، بلکه قادر است خانواده، به‌طور مشخص مامان و بابای خود و همچنین دوستان و دیگر شخصیت‌های فرعی هر داستانک را در موقعیتی از زندگی راستین ببیند.
این مسئله کودک را با فکر و ایده و دغدغه‌های بزرگ‌ترها یا گروه‌های هم‌سالش در لایه‌های مختلف داستان آشنا می‌کند؛ در حالی که همین آشنایی ممکن است در وضعیت جاری و ساری زندگی روزمره ممکن نباشد. با توجه به موشکافی شخصیت خرگوش کوچولو در هر داستان و ترسیم آرزوها، ترس‌ها و به‌طورکلی جهان‌بینی او این مسئله برای بزرگ‌ترها نیز مفید است تا بتوانند از زاویۀ این داستان‌ها دنیای کودکان را بشناسند، این شناسایی در وضعیت‌های زنده و پویای زندگی به‌هردلیلی ممکن است میسر نشود.
ابتدای هر داستانک از دل روابط خرگوش کوچولو با خانواده و دیگر اطرافیانش مسئله‌ای مطرح می‌شود که پیوندی نزدیک با چالش‌های روزمرۀ یک کودک دارد. پس از پشت‌سرگذاشتن رویدادها و کنش و واکنش‌های متعدد، در خاتمه به کودک نشان می‌دهد که راه گذار از کشمکش یادشده در سرآغاز داستان و به عبارتی رفع آن مسئله برای رسیدن به وضعیت مطلوب، چگونه محقق می‌شود. بنابراین، کتاب در دل فرازوفرودهای داستانی، به زبانی ساده و به‌طور غیرمستقیم چگونگی مقابلۀ کودک با کشمکش‌هایش را به تصویر می‌کشد.
برای نمونه، در جلد یازدهم و موسوم به «کتاب سبزک» با خرگوش کوچولویی روبه‌رو می‌شویم که شلخته و بی‌نظم است. به‌خاطر این موضوع، هم خودش و هم دوروبری‌هایش با مشکلاتی روبه‌رو شده‌اند. مثلاً پای مامان خرگوش به‌خاطر اسباب‌بازی‌های بچه‌اش که وسط اتاق ریخته است، آسیب می‌بیند. خود خرگوش کوچولو در موقعیتی ضروری نمی‌تواند کلاهش را پیدا کند و کتاب دوستش را وقتی به امانت می‌گیرد، در شلوغی و درهم‌برهمی اتاقش گم‌وگور می‌کند.
این چالش‌های پیش رو به‌مرور کودک را از این مسئله آگاه می‌کند که نظم‌داشتن و مرتب‌بودن چه اهمیتی دارد و چقدر نتایج و پیامدهای مثبتش کمک‌کننده است، البته بدون اینکه نویسندگان مستقیم به زبان بیاورند که منظم باش یا منظم‌بودن خوب است. دو داستان‌نویس فقط سرانجامِ بی‌نظمی و نظم را نشان می‌دهند. اما این پایان داستان نیست.
تقویت تفکر و نهادینه‌شدن تعلیم و تربیت
پس از آمدن داستانکی در نیمۀ اول کتاب، به بخش دوم آن یعنی تمرین‌ها وارد می‌شویم. این تمرین‌ها و بازی‌ها تعدادشان بین ۱۰ تا ۱۱ مورد است. و مخصوص اجرای دو نفرۀ کودک و یکی از والدین یا خانوادگی و برای خانه طراحی شده‌اند. هرچند بر اساس یک فهرست راهنما که خود نویسندگان در کتاب ارائه کرده‌اند، می‌توان در هر تمرین یا بازی تغییراتی ایجاد کرد تا در محیط‌هایی دیگر مانند، مهدهای کودک، پیش‌دبستانی‌ها، خانه‌های بازی و... اجرایی باشند.
اهمیت بخش دوم کتاب این است که از طریق طرح یک پرسش یا پیشنهاد یک بازی و تمرین‌های دیگر، هدف مهمی که در قسمت اول و به‌صورت داستانی بیان شده بود، اکنون چند دفعه و از راه‌ها و جنبه‌های مختلف از نو خودنمایی می‌کند. این تمرین‌ها گاهی بسیار ساده‌اند و از طریق پرسش و پاسخ بین والدین و کودک رخ می‌دهند.
اما گاهی از نظر فکری و قوۀ خیال‌پردازی به قلمرویی پیچیده‌تر وارد می‌شوند و گاهی برای اجرایشان به برخی از ابزارها نیاز است. بدیهی است که این تمرین‌ها از ساده به دشوار ذکر شده‌اند و همگی در حد توان کودکان پیش‌دبستانی هستند. اهمیت اساسی این تمرین‌ها آن است که یک ویژگی مثبت را را در ذهن کودک نهادینه می‌کنند و همین سبب می‌شود که انتظار ظهور و بروزش را در عمل وی هم داشته باشیم. در جلد یازدهمی که ذکر شد، «نظم‌داشتن» همان ویژگی مهم و ارزشمند است.
قسمت تمرینی «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» خواننده را بیش از بخش نخست به تفکر وامی‌دارد و به قلب ماجراها می‌برد. این تمرین‌ها گاهی با تحرک نیز همراه هستند که می‌تواند جنبۀ مثبت دیگری از بخش دوم کتاب باشد. این قسمت موقعیت خوبی فراهم می‌آورد که مادر و پدر یا دیگر نزدیکان کودک وقتشان را در کنار هم بگذارنند.
شکی نیست که اجرای آنها در محیط‌هایی مانند پیش‌دبستانی بر افزایش مهارت‌های کودک در جمع و کارهای گروهی خواهد افزود. این تمرین‌ها از این جنبه نیز که دانش‌آموزمحور یا کودک‌محور هستند، دارای اهمیت بسیار است. در دنیای امروز، همه می‌دانند که آموزش و پرورش معلم‌محور و متکی بر گفتار و سخنرانی و نصیحت راه به جایی نخواهد برد.
بر اساس ویژگی‌هایی که گذشت، باید گفت «مجموعۀ ۱۵جلدی ادب ۱» کتابی نیست که با آن کودکانمان را خواب کنیم. این ۱۵ جلد برای بیداری کودک و همچنین آگاه‌کردن والدین و دیگر همراهان اوست. کتاب اگر از مسیری درست به کودک ارائه شود، فرصتی فراهم خواهد آورد که بازتاب تأثیرات مثبتش را باید در رفتارهای کم‌اشتباه، هوشمندانه و رو به تعالی و ترقی کودک دید.
در پایان، اسامی این مجموعۀ ۱۵گانه به ترتیب جلد ذکر می‌شود: «خرگوش کوچولو و کفش‌های نو»، «خرگوش کوچولوی زرنگ»، «سلام خرگوش کوچولو»، «تولد برفی»، «دوست تازه»، «خرگوش کوچولو و ظرف هویج»، «عروسک خرگوش کوچولو»، «خرگوش کوچولو و آهوی دوره‌گرد»، «این یک راز است»، «خرگوش کوچولوی حواس‌پرت»، «کتاب سبزک»، «پشمالوی عصبانی»، «خرگوش پرحرف»، «درس بزرگ سبزک»، «مغازه‌ی پر از خوراکی».
انتهای پیام
جاده کندوان یک طرفه شد